1 - HAFIZ İBRAHİM DEMİRALAY
HAFIZ İBRAHİM DEMİRALAY
Kurtuluş Savaşı'nda Kuvay-ı Milliye'de büyük yararlıklar göstermiş, Isparta ve çevresinde milli harekâtın önderi olmuş, TBMM'de 6 dönem Isparta milletvekilliği yapmış bir din adamıdır.
Hayatı
1883 yılında Isparta’da doğdu. Yılanlıoğlu Tahir Paşa’nın oğludur. İlk ve orta öğrenimini Isparta Rüştiyesinde tamamladıktan sonra 1902’de İstanbul’a gelerek Fatih Medresesi’ni bitirdi ve müderris oldu. Memleketine dönerek babasından kalan arazide tarımla meşgul oldu, gülyağı ticareti yaptı. 1911-12 yıllarında Isparta İdadisinde Din Bilgisi ve Ahlak dersleri okuttu. Bir ara Bidayet Mahkemesi üyeliğinde bulundu.
İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali üzerine mitingler düzenleyerek ve Isparta'nın bütün köylerine varıncaya kadar beyannameler göndererek, halkı milli harekât lehinde bilinçlendirmeye çalıştı.
Hafız İbrahim Demiralay’ın Gelendost’un Afşar köyündeki evi. Milli Mücadeleye burada karar vermiş ve toplantılarını burada yapmıştır.
Ağustos 1919’da toplanan I. Nazilli kongresine delege göndererek Milli Mücadele yanlısı gruplarla irtibata geçti. Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni kurdu. İlçe ve köylerden topladığı gönüllü kuvvetleri “Isparta Mücahitleri” adı altında Nazilli Cephesine gönderdi[1].
Afşar Müdafa-İ Hukuk Cemiyetinin Mührü
Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın etkisiyle Şeyhülislam Dürrizade Abdullah Efendi tarafından 11 Nisan 1920’de yayınlanan ve Kuva-yı Milliyecilerin öldürülmelerinin dinen caiz ve vazife sayıldığını duyuran fetvaya karşı, Ankara müftüsü Rıfat beyin önderliğinde 153 Anadolu müftü ve ulemasının 16 Nisan 1920’de yayınladığı Ankara Fetvası'nı "Isparta Mebusu, Ulemadan Hafız İbrahim" isim ve unvanıyla imzaladı[2].
Hafız İbrahim Demiralay'ın Milli Mücadele Yıllarına ait bir resmi.
23 Nisan 1920’de açılan I. TBMM’de Isparta milletvekili olarak yer aldı. Yunanlıların 22 Haziran 1920 tarihinde ileri harekete geçmeleri ve Batı Anadolu’da bazı yerleri işgale başlamaları üzerine cephede savaşmak istedi. 11 Temmuz 1920’de Meclis kararıyla izinli sayılarak Isparta’ya geldi. Topladığı gönüllü erlerle bir birlik teşkil ederek cephede Yunanlılara karşı savaştı. Kurduğu birlik Ekim ayında yedi bölüklü bir alay haline geldi ve bu alay, Yunanlılarla mücadelede elde ettiği başarılardan dolayı “Demir Alay” olarak anıldı. Yunan kuvvetlerini Sarayköy civarında durdurmayı başardı. Kuva-yı Milliye’nin düzenli ordu içinde yer alması çalışmalarında emrindeki “Demir Alay”, 57. Tümen içinde önce “Mürettep Alay”, daha sonra “39. Alay” oldu. Ocak 1921’de ise Menderes Grup Komutanlığı emrine verildi[3]. Hafız İbrahim Bey de meclisteki görevine döndü.
Hafız İbrahim Demiralay'ın Cumhuriyet Yıllarına ait bir resmi.
Hafız İbrahim Efendi, Büyük Millet Meclisi’nde Sağlık ve Sosyal Yardım, Milli Eğitim ve Dilekçe Komisyonlarında çalıştı. Cephede gösterdiği kahramanlık ve fedakârlıkları sebebiyle Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi ve madalyası 23 Mart 1925 yılında törenle takıldı. II., III., IV., V. ve VI. Dönemlerde yeniden Isparta milletvekili seçilerek TBMM’deki görevini ölümüne dek sürdürdü. VI. Dönemin ilk toplantısına katılamadan 29 Mart 1939 yılında Hakk’ın rahmetine kavuştu. Evli olup dört çocuk babasıydı[4].
Hafız İbrahim Bey, Soyadı Kanunu çıktığında Milli Mücadele’de kurduğu birliğinin adı olan "Demiralay" adını soyadı olarak aldı. Oğlu Kemal Demiralay, 1946-47 yıllarında Isparta belediye başkanlığı, 1950-60 yıllarında (IX., X. ve XI. Dönem) Isparta milletvekilliği; diğer oğlu Süreyya Demiralay, 1955-57 yıllarında Isparta belediye başkanlığı yapmıştır. Halen Isparta'da soyu Demiralaylar olarak bilinmekte ve devam etmektedir.
Soyu
Hafız İbrahim Demiralay, baba tarafından Yılanlıoğlu, ana tarafından Bozbey sülalesindendir. Yılanlıoğulları, 1760 yılından itibaren Anamas (Isparta’nın Aksu ilçesi) merkez olmak üzere Teke (Antalya) ve Hamid (Isparta-Burdur) bölgelerinin mütesellimliğini yürüten bir ailedir. Aksu’nun Yılanlı köyünde yaşamaktadırlar[5]. Ana tarafı ise Halep’ten gelerek Isparta’nın Gelendost ilçesine bağlı Afşar kasabasının kurucuları olan Bozbey sülalesidir. Yılanlıoğulları ile Bozbeyler, akrabadır. Hafız İbrahim Efendi, bizzat kaleme aldığı hatıratında “Afşar: en eski ve şeci’ bir Türk kabilesidir. Bunların başı Boz Bey, annem tarafından benim, baba cihetinden de ailemin dedesidir. Bin altı yüz sene evvel Halep taraflarından hicret etmiş bazı kolları uğradıkları yerlerde tutunarak kabilesinin ismine izafetle Afşar köylerini tesis ve büyüklerine de makarr olarak Afşar nahiyesini kurmuşlardır.”[6] diyerek kökeniyle ilgili bilgiler vermiştir.
Bozbeylerin bir kısmı bu göç sırasında Kayseri’nin Talas kasabasında yerleşmiştir. 19. Yüzyıl sonlarına ait kayıtlarda Talas’ın Harman mahallesinde Harman Cami caddesinde yaşadıklarını tespit ediyoruz[7]. Bozbeylerden Ali Bey, 93 harbi döneminde 10 yıl askerlik yapmış, ordudan terhis edildikten sonra takribi 1878 yılında memleketi Talas’a dönmüştür. Daha sonra Tarsus ve Silifke yörelerinde ticaretle meşgul olmuş, ardından Silifke’nin Kapızlı köyüne kesin olarak yerleşmiştir[8]. Böylece Kapızlı’daki Bozbeyler sülalesinin temeli atılmış oldu. Kapızlı şu an Atakent kasabasının bir mahallesidir. Aile soyadı kanunu çıktığında Bozbey soyadını almıştır. Ali Beyin oğlu Mehmet Rasim Bozbey (1904-1955), Silifke İdman Yurdu spor kulübünün kurucusudur.
Bozbeylerin bir kısmı ise Bursa’nın Orhaneli ilçesi, Yeni-İl kazası (Kangal, Altınyayla, Ulaş, Gürün, Alacahan, Uzunyayla, Darende ve Kuluncak ilçeleri) ve Afyon’un Bolvadin ve Eskişehir’in Han kazalarında yerleşmiştir[9].
Adnan Menderes KAYA
[1] Fahri Çoker; Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem (1919-1923), Cilt III, Ankara 1995, s. 469
[2] İsmail Çolak; Milli Mücadelede Kalemli Ordu, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul 2010
[3] Fahri Çoker; Türk Parlamento Tarihi, s. 470
[4] Fahri Çoker; Türk Parlamento Tarihi, s. 470
[5] Yılanlıoğulları hakkında bakınız: Böcüzade Süleyman Sami; Isparta Tarihi, Hazırlayan: Hasan Babacan, Isparta 2012.
[6] Hafız İbrahim Demiralay’ın Hatıratı ve Isparta’da Milli Mücadele İle İlgili Belgeler; s. 19, 20
[7] E.Ü. KAYTAM arşivinde bulunan 184 nolu vergi kayıt defteri (1875 tarihli)
[8] Kapızlı Rasim Bozbey Ortaokulu 2015-2019 Dönemi Stratejik Planı, s. 15
[9] Cevdet Türkay; Osmanlı İmparatorluğu'nda Oymak Aşiret ve Cemaatlar, İşaret Yayınları, İstanbul 2001, s.31, 217