23 - TÜRKMEN ALİ'NİN OĞULLARININ AĞIDI
TÜRKMEN ALİ'NİN OĞULLARININ AĞIDI
Hikâyeyi rahmetli Hatça Anam ne güzel anlatırdı. (Hikâyede çok güzel folklor öğeleri olduğu için dostlarımızla paylaşmamak olmazdı.) Avşar'ın yazın Binboğa Dağlarında, kışın ise Çukurova'da olduğu dönemler. Gücün galebe çaldığı, güçlünün zayıfı ezdiği ve hayat hakkı tanımadığı yıllar, Türkmen'de buna "Al-Vur Devri" yahut "Kovgun Devri" derler. Aşiret Meclislerinde -bizlerin de yetiştiği sohbetlerde- bu devir sıkça dile getirilir, Cerit’iyle, Bozdoğanlı’yla, Tecirli’yle yapılan cenkler ballandıra ballandıra anlatılırdı. Bunca bilgi hafızalarda nasıl kalırdı şaşırırdım.
Bu anlatılanlarda ilginç bir özlem vardı hep. Türkmen'e göre konar-göçerlik özgürlüktü, güçtü, hükümranlıktı. Onun için Dadaloğlu "Ferman padişahın dağlar bizimdir" der sanki...
İşte bu kovgun devrinde Avşarların büyük bir güç kazanması üzerine, onlar gibi yazları Binboğalarda yaylayıp, kışları Çukurova'da kışlayan Cerit, Bozdoğan, Tecirli, Kırıntılı, Sırkıntılı vs. aşiretleri bir araya gelip Avşar'ı bozguna uğratır. Bozgun sırasında Avşar beylerinden "Kulaç Kollu Halit"in de vurulduğu rivayet olunur. Bozkırın acımasız kurallarından biri de düşene bir darbe daha vurma hedefidir.
İşte Tecirli Aşiret Ağalarından Açacak Ömer (Hatça Anamın deyimiyle Açac'Omar) de Avşarların ileri gelen ailelerinden Türkmen Ali'nin mallarını yağmalayıp gasp ederek sürüp götürür, Yarsuvat (Ceyhan'ın eski adı) yakınlarında sürüyü nehirden geçirirken Türkmen Ali'nin üç oğlu Ömer, Osman ve İsa yetişir. Irmaktan çevirirken pusuya yatan Açac’Omar'in adamları tarafından vurulurlar.
Halit beyin, Türkmen Ali'nin çocuklarının vurulması, Avşar'ı taa can evinden vurmuştur. Aşiretin ileri gelenleri karar verirler bunun öcü alınana kadar "dibek dövülmeyecek, çubuk tüttürülmeyecektir.” (eskiden mutlu günlerin ifadesi olarak kahve ve bir çubuğun ucundaki tütün içilirmiş.)
Türkmen Ali'nin küçük bir oğlu bu hengâmeden uzak tutulmak maksadıyla, dayısı olan Reyhanlı Aşiret beylerinden Mürseloğlu'nun yanına gönderilir. Aradan yıllar geçer, çocuk delikanlı olmuştur. Bir başka aşiret beyi dayısını ziyarete gelir. Konuşmalarda Avşar'dan bahis açılınca misafir beyin "Avşar mı kaldı, bundan sonra il olup, göç mü göçecek" demesi üzerine, gencin çok onuruna dokunur. Aşiretine geri döner.
Aşiret, beylerinin hayflarını henüz alamadığı için halen yastadır. (Avşarlarda yas çok uzun süre tutulurdu, ölüm hadisesinden 5 yıl sonra komşu bir köyde davul çalındığı için yasa hürmetsiz davrandıklarından bahisle düşman olunduğu vakidir).
Tecirli Aşiretine baskın yapılmaya karar verilir, baskın için bir grup genç gittiğinde, Açacık Ömer ve adamları yine Avşar'a baskın yapmış aldıkları malları götürmenin telaşındadır. Bunun üzerine Avşar'da "Beri Hay Davulu" çalınır. Davulun sesini duyan eli silah tutan herkes toplanır, Türkmen Ali'nin oğlu ve yarendeşleri de Açacık Ömer'in önünü kesmiştir. Yaman cenk olur, Açacık Ömer dâhil adamlarının tamamı öldürülür.
Türkmen Ali'nin oğlu, öcünü almış olmanın keyfiyle Açacık Ömer'in cesedinin başına oturur, bir parça közü göğsünün üstüne koyar, o közle çubuk tüttürecektir. Tam çubuğunu alırken bir çıngı Açacık Ömer'in gözüne gelir ve göz kapağını oynatır. Türkmen Ali'nin oğlu bunu görünce rahmetli Hatça Anam tiyatral bir üslupla ellerini açardı ve “oğlan okkalı bir küfür savurarak daha ölmedin mi” diyip başını gövdesinden ayırmış derdi.
O tarihten sonra Avşar ile Tecirli arasında bir daha ciddi sürtüşme olmadığı rivayet olunur.
Türkmen Ali'nin oğulları olan Ömer, Osman ve İsa'nın ağıdı yörede halen söylenmektedir.
Bir kaç dörtlük de ben derlemiştim...
1.
Omar Osman gardaşlarım
Gitmez burada gışlarım
Omar’ımın gelinini
Osman’ıma bağışlarım
2.
Hoza boz Omar’ım hoza
Boğazında heril hoza
Şimdi boz Omar’ım gelir
Gır atınan toza toza
3.
Gar’ Osmanım gayfe düver
Mavi pürçük boynun eğer
Ergenidi Gar’Osmanım
Her gapıdan bir gız değner
4.
Her innesi heril başlı
Gözü torul torul yaşlı
Var gardaşın gelinleri
Gövel ördek yörüyüşlü
5.
İşte geldim mezerine
Ağlıyorum üzerine
Hacı Bebek düğün gurmuş
Adana’nın bazarına
6.
Bucakta daban eğrisi
Getmez gır atın sağrısı
Omard‘öldü Osmand‘öldü
Dayanamıyom doğrusu
7.
Bucakda daban gılıcı
Ciğerime battı ucu
İk’elimde iki efe
Ne zaman sabah olucu
8.
Türkmen Ali’nin uşağı
Guşanın gayret guşağı
Hanı arkam çok diyordun
Gelmedi Avşar uşağı
Baki selam...