GELENEKLER
HİKAYELER

3 - SENİR OBASI

SENİR OBASI

    Senir kelimesi, Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserinde geçtiğine göre Türkçe de “dağ çıkıntısı, dağ burnu, herhangi bir duvarın ucu” anlamlarına gelmektedir[1]. Geçmişte bu adı taşıyan yer adları olduğunu kaynaklardan öğrenebiliyoruz. Kemçik ırmağına dökülen çaylardan birinin ağzında Kayabaşı denilen mevkide bulunan ve Kırgızlara ait olduğu bilinen Kemçik Yazıtında Kara Senir adında bir yer adı geçmektedir[2]. Ayrıca Kaşgarlı Mahmut, Karahanlı şehirleri arasında Kaşgar’ın kuzeyindeki Talas şehri yakınlarında Kençek Senir adlı bir şehirden[3] ve Barsgan şehri civarında Kara Senir adlı bir yerden bahsetmiştir[4]. Günümüzde Ankara’nın Şereflikoçhisar ilçesinin Musular köyü kuzeyindeki bir dağ da Kara Senir adını taşır.

   Senir Obası, Avşar boyuna mensuptur[5]. Senirliler, Karaman-Oğullarının bir kolu olup onların uç beyleri idi. Adını Senir adında bir Avşar beyinden alan Senir Avşarlarının ilk yerleştikleri ve buradan çevreye yayıldıkları yer Antalya’nın Gündoğmuş ilçesine bağlı Senir kasabasıdır. Alanya’nın Avsallar beldesi de 15. Yüzyılda Senir’den gelenler tarafından kurulmuştur. Yöre halkı, Avsallar isminin Avşarlar isminden bozma olduğunu söylemektedir. Avsallar’dan ayrılan bir grup Yeşilköy (yeni adı İncekum) köyünü kurmuştur[6].

   Alâeddin Keykubat, 1228’de Karamanlıları Ermenek tarafına yerleştirdiğinde Karamanlılar, Senir Bey’e batıda Manavgat Irmağı, doğuda Şarapsa Irmağı, kuzeyde Yenice Pazar Yaylası ile çevrili olan Alanya-Manavgat-Akseki üçgenini yurt olarak verdi. Burada, Karamanoğullarına bağlı Senir Uç Beyliği kuruldu ve bölgenin Türkleşmesinde önemli rol oynadılar. Bu yörede ilk kurdukları köyler Oba, Mahmutseydi, Şarapsa (Konaklı), Alara (Ulugüney) ve Aydılın (Saburlar) köyleridir. Senir Avşarları, 1820 yılından itibaren yerleşik hayata geçerek sahile doğru yayılmış ve birçok yeni köy kurmuştur[7]. Günümüzde Senir Avşar’ının yaşadığı köyler şunlardır: Alanya’nın Avsallar, Akdam, Konaklı (Şarapsa), Oba, Okurcalar, Esentepe (Karabuynuz), Payallar, İncekum (Yeşilköy), Çakallar, Mahmutseydi, Saburlar (Aydılın), Türkler ve Ulugüney (Alara) köyleri, Gündoğmuş’un Senir, Karadere ve Güneycik köyleri, Manavgat’ın Boztepe, Çamlıtepe (Namaras), Çavuş, Çenger, Hacıobası, Halitağalar (İkievciler), Kadılar, Karacalar, Karakaya, Kızılot, Odaönü, Örenşehir, Taşkesiği, Uzunlar, Yalçıdibi köyleri.

   Senir Avşarlarından bazı gruplar, Antalya yöresinden başka yerlere göç ederek yerleşmişlerdir. Isparta’nın Senirkent ilçesi Senir Obası mensupları tarafından kurulmuştur ve Senir kasabasıyla akrabadır[8]. Ayrıca Isparta’nın Keçiborlu ilçesinin Senir köyü ve Gönen ilçesinin Senirce köyü (bu köyün yerlileri bu obadandır, günümüzde köyün büyük çoğunluğunu Muş’un Hasköy ilçesinden gelenler oluşturmaktadır). Afyon’un Sinanpaşa ilçesinin Tınaztepe ve Şuhut ilçesinin Senir köyleri, Burdur’un Karasenir mahallesi (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesinin güneyi) ve Gölhisar ilçe merkezinin bir kısmı, Mersin’in Silifke ilçesinin Senir köyü, Nevşehir’in Kozaklı ilçesinin Karasenir köyü ve Konya’nın Çumra ilçesinin Karasınır (aslı Karasenir’dir) köyü de Senir Avşar’ıdır. Çumra’nın Karasınır köyü, Güneybağ köyü ile birleştirilerek Güneysınır adıyla ilçe yapılmıştır.
Senir aşiretinin bir bölümü, 16. Yüzyılın başlarında (1521-22) Bingöl’ün Kiğı kazasında yaşamaktaydı[9]. Kiğı kazasında yerleşen Senirliler, Ekrad taifesi olarak adlandırılmıştır[10]. Osmanlı’nın göçer aşiretleri Ekrad şeklinde tanımladığı, ayrıca doğu bölgesine sürerek ve iskân ederek bölgedeki Kürt aşiretlerine tabi kıldığı obaları kayıtlarına Ekrad olarak geçtiği unutulmamalıdır. Kiğı ve Kuzucan bölgesine yerleşen Senirliler, 1530 yılında 2 mezrada 55 hane nüfusa sahipti[11]. 1553 tarihli kayıtta ise Senirliler, Kiğı’da gözükmüyor. Muhtemelen idari olarak Kuzucan’a (Tunceli’nin Pülümür ilçesidir) dâhil edilmişlerdir.

   Yukarıdaki yerlerin dışında Senir aşiretinin bir kısmı Türkay’ın kaydettiğine göre Niğde, Adana ve Tarsus civarında bulunuyor; bir kısmı ise Halep, Maraş ve Yeni-İl’de yaşıyordu[12]. Adana’dan Kırşehir’e uzanan alanda ve Toroslarda hala söylenen Senir Bozlağı, bu havalide yerleşmiş olan Senir Avşarlarının yadigârıdır.
Senir aşiretinin bir kısmının 1721 yılında İçel’in Anamur kazasında yaşadığını görüyoruz[13] ki bu grup günümüzde Silifke’nin Senir köyü halkı olmalıdır.
 
Adnan Menderes KAYA

[1] Kaşgarlı Mahmud; Divanü Lügat-it Türk Tercümesi, Cilt III, TDK Yayınları, Ankara 1986, s. 360, 362; IV. s. 69, 505

[2] Hüseyin Namık Orkun; Eski Türk Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara 1987, s. 499

[3] Kaşgarlı Mahmud; Divanü Lügat-it Türk Tercümesi, Cilt I, s. 480

[4] Kaşgarlı Mahmud; Divanü Lügat-it Türk Tercümesi, Cilt III, s. 221

[5] Cevdet Türkay; Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, Tercüman Yayınları, 1979, s. 670. Dünden Bugüne Antalya; I. Cilt, Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Antalya 2012, s. 295. Hüseyin İnan; http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/TR,67997/senir-beldesi.html

[6] http://avsallarcenter.webnode.com.tr/avsallar/tarihçe/

[7] http://www.senir07.com/sayfalar-TARIHCE

[8] Hüseyin İnan. http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/TR,67997/senir-beldesi.html

[9] Yusuf Halaçoğlu; Anadolu’da Aşiretler Cemaatler Oymaklar, Cilt V, TTK Yayınları, Ankara 2009, s. 2018

[10] 998 Numaralı Muhasabe-i Vilayet-i Diyar-i Bekr ve Arab ve Zulkadriyye Defteri (937/1530) I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1998, s.44-45

[11] Yunus Koç; “XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Kiğı Sancağında İskân ve Toplumsal Yapı”, s.142

[12] Cevdet Türkay; Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, Tercüman Yayınları, 1979, s. 670

[13] Yusuf Halaçoğlu; Anadolu’da Aşiretler Cemaatler Oymaklar, Cilt V, s. 2018


KİTAPLAR
MAKALELER
ŞAİRLER